İçindekiler
Çatallı damar (bifurkasyon) ne demektir?
Kalp damarları, kalp dokularına kanı götürürken bir ağaç gövdesinin giderek küçülen dallara ayrılmasına benzer şekilde dallara ayrılırlar. Bir damarın iki ayrı dala ayrıldığı kavşak bölgesine bifurkasyon adı verilir. Bifurkasyon tıpta “ikiye ayrılma, çatallanma” anlamına gelir. Damarın tam da çatallandığı bölgedeki darlıkların stentlenmesi, damarın düz seyrettiği alanın stentlenmesine göre daha komplekstir.
Trifurkasyon ne demektir?
Damar 2 dala değil de aynı noktada 3 dala çatallanıyorsa trifurkasyon olarak adlandırılır.

LMCA neden önemlidir?
Vücuda kanı pompalayan taraf olan kalbin sol tarafının (sol karıncık) çoğu insanda %80’lik kısmı LMCA tarafından kan alır. Dolayısıyla, LMCA kalpteki en önemli damardır.
LMCA darlığı için stent mi, bypass mı daha iyidir?
Sol ana damar (LMCA) darlıkları diğer tüm damar darlıklarından daha ciddi bir sorundur. Çünkü, LMCA en büyük kalp damarıdır. Eskiden, LMCA darlıkları için bypass ameliyatı olmak şarttı; başka çözüm yoktu. Şimdi, tecrübeli bir girişimsel kardiyolog, bu damarı -çatallandığı bölge dahil olmak üzere- alternatif olarak stentle de açabilmektedir. Ancak, bu noktada damar tıkanıklıklarının komplekslik derecesini gösteren ve anjiyo izlenerek hesaplanan Syntax skoru belirleyicidir. Bilimsel verilerle şekillenen ESC (Avrupa) kılavuzundaki önerilere göre; çoğu LMCA vakasında (Syntax skoru <33 olanlar) stent, uzun vadede bypass ameliyatıyla benzer faydayı sağlar. Diğer kalp damarlarında da ilave kompleks darlıkların var olduğu LMCA hastalarında (Syntax skoru ≥33 olanlar) ise çok sayıda stent gerekeceğinden bypass ameliyatı tercih edilir. Ancak, Syntax skoru ≥33 olsa bile ameliyat hasta için çok riskliyle ve bu nedenle hasta veya cerrah ameliyat düşünmüyorsa, bu durumda stent takmak sadece ilaçla idare etmekten daha iyidir ve önerilen yöntemdir.
Aşağıda, 2023 yılında ESC (Avrupa Kardiyoloji Derneği) ve EACTS’nin (Avrupa Göğüs, Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği) ortaklaşa yayınladığı “LMCA (Syntax skoru <33 olanlar) Uzlaşı Raporu”ndaki karşılaştırmayı görmektesiniz. Bu şekil, hastaların iki yöntem arasındaki sonuçları daha iyi anlayabilmeleri içindir. Bu şekilden de anlaşılacağı üzere, 5 yıl içinde bypass ameliyatında her 100 hastadan 84’ünde herhangi bir sorun gelişmez; stentte ise 80 kişide bir sorun gelişmez. Yani, aradaki fark her 100 hastada 4’tür. Sonuçta, bu karşılaştırmadaki %4’lük olay farkının önemini hasta kendi bakış açısına göre değerlendirir ve stent ile bypass ameliyatı arasındaki artı ve eksilere göre son tercihi belirleme hakkına sahiptir. Hekimlere düşen görev de hastanın kararına saygı duymaktır (Bkz. Referanslar).

Çatallı damara stent nasıl takılır?
LMCA dahil kalpteki herhangi bir çatallı damardaki darlığın stentle açılabilmesi için bu konunun girişimsel kardiyoloğun mesleki ilgi alanında olması gerekir. Her kardiyolog kompleks vaka işlemleriyle ilgilenmeyi tercih etmez; böyle bir zorunluluk da yoktur. Her şeyden önce, kompleks stent işlemleri yıllar süren uzun bir eğitim süreci ve tecrübe gerektirirler.
Bazı çatallı damarlar, dallarının farklı çapta olması nedeniyle esnek stentlerin kullanılmasını gerektirir. Örneğin, stentin iki daldan birine uzanan bölümünün 3.0 mm olması, başlangıç bölümünün ise 4.5 mm’e genişleyebilmesi gerekebilir. Her stent markasının ve hatta aynı markanın farklı çapta olanlarının genişleyebilme özellikleri farklıdır. Yani, çatallı damarlar için hastane malzeme deposunda uygun marka ve çapta stent mevcut olmalıdır.
Damarın düz, yani çatallanmayan bölgesinin stentlenmesi birkaç aşamadan oluşur: Tel darlıktan geçirilir, darlık balonla genişletilir, stent takılır ve stent içinde tekrar balon şişirilerek stentin damara iyice oturması sağlanarak işlem sonlandırılır. Oysa, çatallı bir damarın stentlenmesi; özel malzemelerin kullanımını ve özel tekniklerin uygulanmasını gerektiren, doktorun el becerisinin ve tecrübesinin önemli rol oynadığı, çok aşamalı kompleks bir işlemdir. Hangi girişimsel tekniğin seçileceği ve bu tekniklerin detayları akademik bir konudur; ama kısaca şunlara bağlıdır:
- Hastanın durumu acil (kalp krizi) mi, değil mi?
- Doktor hangi tekniği uygulamakta daha tecrübeli?
- Darlık sadece ana dalda mı, yoksa yan dalda da darlık var mı?
- Çatallanan dalların çapları kaç mm?
- Çatallanan dallar arasındaki açı kaç derece?
Çatallı damar stentleme teknikleri nelerdir?
Yukarıdaki soruların cevabına göre aşağıdaki çatallı damar stentleme tekniklerinden biri seçilir (Bkz. Referanslar):
- Provizyonel yöntem
- “T” yöntemi
- TAP yöntemi
- DK.miniCulotte yöntemi
- DK.miniCrush yöntemi
Provizyonel Yöntem
“T” Yöntemi
TAP Yöntemi
DK.miniCulotte Yöntemi
DK.miniCrush Yöntemi
Çatallı damar stentleme vakalarımızdan örnekler
Referanslar
- Vrints C, Andreotti F, Koskinas KC, et al. ESC Guidelines for the management of chronic coronary syndromes. Eur Heart J. 2024 Sep 29;45(36):3415-3537.
- Lawton JS, Tamis-Holland JE, Bangalore S, et al. ACC/AHA/SCAI Guideline for coronary artery revascularization. J Am Coll Cardiol. 2022;79:e21-e129.
- Byrne RA, Fremes S, Capodanno D, et al. 2022 Joint ESC/EACTS review of the 2018 guideline recommendations on the revascularization of left main coronary artery disease in patients at low surgical risk and anatomy suitable for PCI or CABG. Eur J Cardiothorac Surg 2023 Aug 1;64(2):ezad286.
- Burzotta F, Lassen JF, Louvard Y, et al. European Bifurcation Club white paper on stenting techniques for patients with bifurcated coronary artery lesions. Catheter Cardiovasc Interv. 2020 Nov;96(5):1067-1079.
- Loh PH, Lassen JF, Jepson N, et al. Asia Pacific consensus document on coronary bifurcation interventions. EuroIntervention. 2020 Oct 9;16(9):e706-e714.
- Burzotta F, Louvard Y, Lassen JF, et al. Percutaneous coronary intervention for bifurcation coronary lesions using optimised angiographic guidance: the 18th consensus document from the European Bifurcation Club. EuroIntervention. 2024 Aug 5;20(15):e915-e926.
- Brilakis E. Manual of percutaneous coronary interventions: A step-by-step approach, 1st ed. Philadelphia PA: Elsevier; 2021.